صفحه اصلی سایت
نسخه اصلی خبر
خبر را چاپ کن
عدم نمایش تصاویر در چاپ
Messier mararthon
شناسه خبر : 61211396/02/18 -

ماراتن مسیه

/ / / Messier mararthon / /

                          مطالبی درباره رقابت مسیه سال ۱۳۸۶

ماراتن مسیه مسابقه ای میان با تجربه ترین منجمان است. رصدگران شرکت کننده در این مسابقه در طول سال در شبهای متناوب به شکار اجرام مورد نظر پرداخته وبه کسب تجربه می پردازند. در ماراتن مسیه هدف پیدا ومشاهده کردن  110  جرم فهرست مسیه بکمک دوربین دوچشمی یا تلسکوپ طی یک شب تاصبح است.  البته ممکن است رقابت آنقدر تنگاتنگ شود که شرکت کنندگان مجبور به رصد چند جرم از کاتالوگ ان.جی.سی (یا حتی فهرستهای دیگر)شوند.  اکنون می خواهیم بدانیم که از ابتدا تا پایان ماراتن باید چه کارهایی را انجام دهیم.

 

شرکت کنندگان از غروب خورشید تا طلوع بعدی با توجه به طول و عرض جغرافیایی محل و زمان رصد بین  9  تا  10  ساعت فرصت دارند تا  110  جرم مسیه را به ترتیب از جنوب غربی و غرب به شرق آسمان رصد کنند.بیشترین تعداد اجرام مسیه مربوط به صور ت فلکی قوس (14  جرم) و سنبله  (11  جرم) و دب اکبر (6  جرم) و عقرب و مارافسای و اسد و تازی ها هر کدام با  5  جرم است. پس بهتر است وقتی به سراغ اجرام یک صورت فلکی می روید تمام اجرام آن صورت را رصد و سپس به سراغ بقیه اجرام صورتهای فلکی دیگر بروید. حدود  20  تا  30  دقیقه پس از غروب خورشید ماراتن با سوت داوران آغاز می شود و شما باید به سرعت به سراغ نخستین شکارهای خود یعنی دو کهکشان ام  77  و ام  74  در قیطس و حوت بروید. به دلیل نزدیکی این دو جرم به افق غربی آسمان و محل غروب خورشید بایست در رصد این دو جرم سرعت عمل به خرج دهید. بهتر است چند دقیقه پیش از شروع ماراتن ابزار خود را به سوی این اجرام نشانه بگیرید. سعی کنید فهرستی از ترتیب رصد اجرام مسیه را با توجه به تجربیات خود به همراه داشته باشید تا بر اساس آن به ترتیب رصد دیگر اجرام بپردازید.

اجرام مشهور فهرست

 

بیشتر اجرام مسیه زبر آسمانی تاریک به خوبی با دوربین دوچشمی با دهانه حداقل  60  تا  70  میلی متر دیده میشوند. ولی رصد این اجرام با دوربین های دوچشمی  50×10  یا  60×20  بسیاردشوار است. بعضی ازاین اجرام در کاتالوگ مسیه عبارتند از: شماره های  74  و  77  و  99  و  1  و  89  و  76و  59  و  97  و  98. قدر این اجرام بیش از  8+ است. البته فقط قدر این اجرام باعث نمی شود که شما نتوانید با دوربین های متوسط آنها را ببینید بلکه موقعیت آنها در آسمان نیز دلیل دیگری است. رصد دو کهکشان ام  74(از قدر  3/9  در حوت)و ام  77 (از قدر  9  در قیطس) به دلیل نزدیکی به افق مغرب در هنگام غروب خورشید بسیار مشکل است قبلا آنها را در نیمه دوم سال رصد کنید و جای این دو جرم را خوب یاد بگیرید تا در شب ماراتن برای پیدا کردن آنها کار آسانتر شود.

 

جرمی که رصد آن از این دو جرم هم سخت تر است خوشه کروی و کم فروغ ام  30  در جدی است که در این زمان از سال باید در لب افق در سپیده دم به دنبال آن گشت. تعدادی از اجرام مسیه دارای قدر ظاهری پائینی هستند و در آسمانی با حد قدر  5/6  با چشم غیر مسلح دیده می شوند. از آن جمله می توان به کهکشان آندرومدا (از قدر  4/3) و سحابی جبار (از قدر  7/3) و بخش شمالی این سحابی (ام    از قدر  8/6) و خوشه پروین (از قدر  5/1) و خوشه کروی جاثی (ام  13  از قدر  8/5) و خوشه باز و پر نور ام  25 (از قدر  6/4) و دو خوشه ام  6  و ام  7  در عقرب به همراه سحابی مرداب در قوس و خوشه باز ام  41  در کلب اکبر (از قدر  5/4) و خوشه کروی ام5  در مار (از قدر  7/5) و خوشه کروی ام  4  در  عقرب (از قدر  4/5) و خوشه های کروی ام  22 (از قدر2/5) و ام  55 (از قدر3/6) و خوشه باز  ام  44  در خرچنگ (معروف به خوشه کندوی عسل از قدر  1/3) اشاره کرد. اما کهکشان مارپیچی ام  33  در صورت فلکی مثلث (از قدر  7/5) به دلیل درخشندگی سطحی بسیار کم که دارد اغلب با چشم غیر مسلح دیده نمی شود اما با دوربین دو چشمی به سادگی مشاهده می شود.

  

سخت ترین بخش ماراتن

 

پس از اینکه جرمهای مربوط به بازه زمانی از غروب خورشید تا نیمه شب را یافتید  (68  جرم !) ممکن است داوران استراحتی کوتاه به شرکت کنندگان بدهند. اما سخت ترین بخش ماراتن هنوز باقی مانده است. پس از این استراحت بایستی به سراغ اجرام صورت فلکی دب اکبر بروید. در این بخش از آسمان  6  جرم وجود دارد که از میان آن رصد  3  جرم از سخت ترین اجرام مسیه است که آن  3  عبارتند از: سحابی سیاره نمای   ام  97  و کهکشان ام  108  و کهکشان ام  109.

 

ام  109  در کمتر از یک درجه ای پائین ستاره گاما- دب اکبر نزدیک به سر ملاقه قرار دارد و به دلیل  کمی  نور این ستاره رصد کهکشان سخت است. برای پیدا کردن دو جرم بعد از ستاره گاما به ستاره بتا-دب اکبر در سر ملاقه یک خط فرضی بکشید. پس از طی نصف خط فرضی و در کنار خط در  5/2  درجه ای بتا ام  97 (سحابی جغد) مشاهده می شود که  به صورت لکه مه آلود دایره شکلی دیده می شود. یک درجه بالاتر از آن و در نزدیکی ستاره بتا-دب اکبر در داخل خطی که پیش فرض کرده بودید کهکشان کم نور و مه آلود ام  108  را می بینید که از لبه دیده می شود. البته اگر با دوربین دوچشمی متوسط در حال رصد این اجرام هستید ام  97  و ام  108  را در یک میدان دید مشاهده خواهید نمود.

 

تعدادی از اجرام مسیه به دلیل جدائی زاویه ای کمی که از هم دارند در دوربین های دو چشمی در یک میدان دید قرار می گیرند. از آن جمله می توان به کهکشان های سنبله یا زوج ام  81  و ام  82  اشاره کرد که در بالای سر ملاقه قرار دارند. در تصویر چشمی تلسکوپ کهکشان  ام  81  بزرگتر و پرنورتر از زوج خود است و کهکشان ام  82  به شکل خوابیده به پهلو دیده می شود.

 

سخت ترین بخش ماراتن هنگامی است که از حدود ساعت  23  می خواهید بیشترین تعداد اجرام مسیه را در خوشه سنبله شکار کنید. صورت فلکی سنبله قلمرو یک مجموعه کهکشانی پر شمار است. بسیاری از این اجرام جزء اجرام مسیه هستند اما به هم فشرده. به دلیل تراکم اجرام در خوشه باید تعیین مکان اجرام را از قبل تمرین کرده باشید تا در هنگام ماراتن سر در گمی نشوید. دقت کنید که هر چه ابزار اپتیکی قوی تری داشته باشید در شکار اجرام این صورت فلکی موفق تر خواهید بود. خوشه سنبله محدوده ای به وسعت  10  درجه میل و  1  ساعت بعد و بیش از  100  درجه مربع است. برای شکار اجرام این خوشه بایستی ابتدا به سراغ سماک اعزل بروید و سپس به سوی شمالی ترین ستاره پر نور خوشه یعنی اپسیلون- سنبله. در میان خط فرضی که  2  ستاره اپسیلون- سنبله و بتا- اسد را به هم متصل می کند ده ها کهکشان خوشه سنبله قرار دارد.

 

آخرین شکار

آخرین شکار  در واپسین دقایق ماراتن و پیش از طلوع خورشید خوشه کروی ام  30  در جدی است که در بالا به آن اشاره شد. هرچه عرض جغرافیایی شما کمتر باشد بخت شما برای شکار این جرم از قدر  7  بیشتر خواهد بود. شکار این جرم می تواند در آخرین لحظات ماراتن در برنده شدن شما موثر باشد.

منبع : سایتhttp://isfastro-club.blogfa.com/post-17.aspx


 نکاتی درباره رقابت مسیه از علی ابراهیمی سراجی

اگر از پذیرفته‌شدگان نهایی این رقابت هستید و حتی برای اولین بار شرکت خواهید کرد بد نیست این مقاله را مطالعه نمایید تا با جو موجود مقداری آشنا شوید و از راه‌حل‌های مناسب که برای شرکت در این رقابت به شما ارائه می‌شود استفاده نمایید تا در به دام انداختن این اجرام موفق باشید.

 

1- من و دوستم فقط برای رتبه‌ی اول داریم می‌آییم و بس!!!

از من به شما نصیحت که اصلاً با ذهنیت اول‌شدن به رقابت نیایید. چون فشار و استرس روحی شدید به دلیل جو بسیار خاص رقابت به شما وارد می‌شود. به هر حال هدف شما می‌تواند کسب رتبه‌ی اول باشد و این انگیزه کافی است. ولی تا زمان پایان رقابت و اعلام نتایج نمی‌توانید حتی به برگزیده‌شدن خویش مطمئن باشید چه برسد به رتبه‌ی اول! چون همیشه رقابت در رده‌ی دوچشمی و بیشتر تلسکوپی سنگین و میلیمتری بوده و عوامل زیادی در برگزیده شدن افراد نقش داشته است. از طرفی اگر تاکنون تجربه‌ای را در شرکت رقابت مسیه نداشته‌اید باز هم کار شما سخت‌تر خواهد بود. ضمناً این مسابقه هدفی است برای گرد هم آمدن منجمان آماتور ایرانی و بُعد رقابتی آن ارزشی بالایی ندارد. چون افراد شرکت‌کننده با اجرام مسیه رقابت می‌کنند و عملاً رقابتی با یکدیگر ندارند و لذا رفاقت بیشتر از رقابت مطرح است. کسی موفق است که تمرین بیشتری را از قبل داشته و از هر لحاظ نیز برای این رقابت آماده باشد. از طرفی برای رصدگر کسب رتبه در این رقابت نباید یک نقطه‌ی بیشینه باشد که وقتی به آن رسید دیگر فکر کند که بر قله ایستاده است. در واقع مهمترین مزیت شخصی برای این رقابت، افزایش بار تجربی شما در رصد آسمان شب و تسلط بر آن است.

 

 2- قبل از مسابقه بهترین نحوه تمرین چگونه است؟

اگر تنها هستید یا هم‌گروهی دارید فرقی نمی‌کند، بایستی برنامه‌های مشترک زیادی را برای رصد این اجرام انجام دهید و در حین هر برنامه روش‌های موجود برای شکار یک جرم را بررسی کنید. مثلاً بایستی ‌وظیفه‌ی نفر دوم را مشخص کنید که نقشه‌خوان باشد و یا این‌که کارها را با شما نصف کند یا این‌که استراحت کند و یکی در میان جرم بگیرید. به نظر من روش اول بسیار خوب است ولی بایستی خیلی با یکدیگر هماهنگ باشید. مثلاً رصد جرم‌های دور افتاده و سخت را بایستی تمرین کنید. و با استفاده از زمان‌بندی و رفتن چند باره به روی اجرام و کوتاه کردن زمان را بایستی در دستور کار خویش قرار دهید. مزیت این تمرینات این است که به شما کمک می‌کند تا با بهترین برنامه به رقابت مسیه بیایید. این‌گونه تمرینات باعث می‌شود تا با آشنایی و تسلط کامل بر ابزار، احساس نیاز به ابزارهای جنبی و ... را از قبل متوجه می‌سازد تا مشکلات را برطرف نمایید.

 

3- از چه نقشه و نرم‌افزارهایی بهتر است استفاده کنیم؟

قبل از رقابت کار جستجوی اجرام با نرم‌افزار‌های گرافیکی دقیق مانند Starry Night کمک زیادی خواهد کرد. حتی می‌توانید نقشه‌های اجرام را با نماهای مختلف پرینت بگیرید و از آن در رصدگاه استفاده کنید. بهترین نقشه هم برای رقابت Observer و Sky Atlas است. چون طراحی آن ساده بوده و کار با آن بسیار راحت است. نوع آشنایی و تمرین با نقشه خیلی مهم است. مثلاً در یکی از رقابت‌ها به دلیل مشکل در نقشه حدود 15 دقیقه از وقتم را صرف گرفتن یک جرم ساده کردم و جالب است که به دام هم نیفتاد. پس تسلط به نقشه بسیار مهم‌تر از حتی جنس نقشه است.

 

4- چه ابزار و امکانات جانبی به همراه داشته باشیم؟

چراغ قوه‌ی قرمز با یاطری اضافه را هیچ وقت فراموش نکنید. چون اگر نور شما در این شب از دست برود کار شما نیز سخت خواهد شد. چهار پایه تاشو برای استراحت نیز می‌تواند به شما کمک زیادی کند. سایر ابزارها را نیز بایستی بر اساس احساس نیاز که در تجربه‌های شخصی به دست آورده‌اید، می‌توانید انتخاب کنید.

 5- از چه چه نوع چشمی و با چه شماره‌ای استفاده کنیم؟

اگر در رده‌ی تلسکوپی هستید بهترین چشمی در رقابت در درجه‌ی اول یک چشمی با کیفیت و در درجه‌ی بعد میدان دید مناسب است. اگر چشمی شما هر دو قابلیت را داشته باشد مسلماً کار شما برای شکار اجرام راحت‌تر خواهد بود. کیفیت چشمی باعث تفکیک اجرام کم‌نور می‌شود. میدان دید بالا باعث می‌شود که اجرام سریع‌تر در درون چشمی به دام افتند. در مجموع بهترین چشمی خود را بایستی در رصد تمرینی رقابت پیدا کنید. شماره‌ی چشمی هم بایسنی به حدی باشد که علاوه بر تفکیک اجرام، میدان دید مناسبی نیز به شما بدهد. اما استفاده از یک بزرگنمایی متوسط بین 20 تا 40 برابر مناسب است. البته اگر تجربه‌ی بالایی در اختیار داشته باشید بر اساس میزان سختی جرم می‌توانید چشمی‌های متفاوتی را نیز در اختیار داشته باشید تا در صورت نیاز استفاده نمایید.

 

6- جرم‌های گیسو و سنبله را چگونه از هم تفکیک کنیم؟

برعکس آن‌چه که فکر کنید رصد اجرام سنبله و گیسو راحت است. فقط برای رصد بایستی از ستاره‌های راهنما برای پیدا کردن این اجرام استفاده نمایید و در تفکیکی ان دقت کنید. در این محدوده‌ی پر تراکم حتی ممکن است 2 یا حتی 3 جرم را نیز در یک کادر جا دهید و اگر قانون خاصی بر رقابت حاکم نباشد می‌تواند در یک آن 2 یا 3 جرم خویش را در یک میدان‌دید تأیید کنید. ولی سعی کنید تا یک تمرینی از پیش برای این اجرام داشته باشید. البته سخت‌ترین اجرام مسیه در کاسه‌ی دب‌اکبر قرار دارند و در کل کمی کم‌نور هستند.

 

7- نحوه کار با داور به چه شکل است و چگونه جرم ما رو تایید می‌کنند؟

بعد از آن‌که داور خویش را شناختید بد نیست در مورد نحوه‌ی پذیرش جرم توسط ایشان سوالاتی را جویا شوید. ولی آن‌چه که معمول است شما باید جرم‌ها را در مرکز تصویر قرار دهید و با استفاده از نقشه‌ی راهنما ایشان را راهنمایی کنید تا ابتدا در جستجوگر و سپس درون چشمی بتواند آن را مشاهده نماید.

رصدگران تلسکوپی دقت داشته باشند که با توحه به این مسأله که تصویر در جوینده و چشمی معکوس و حتی در بعضی از چشمی‌ها وارونه‌ی حجانبی هم اضافه می‌شود لذا برای این‌که کار شما راحت‌تر شود نقشه‌ی رصد را ابتدا با نحوه‌ی قرار‌گیری صورت فلکی در زمان رصد تغییر دهید و در زمان یافتن جرم حتماً نقشه را 180 درجه بر عکس در دستان خویش بچرخانید تا دچار مشکل در یافتن جرم مخصوصاً درون جوینده نشوید. داور پس از دیدن جرم آن را تأیید کرده و در برگه‌ی مخصوص ثبت می‌کند. فقط اگر تا علامت‌خوردن جرم و تأیید کنار داور باشید بهتر است تا خود نیز مطمئن شوید. البته شما نیز بایستی هر جرمی را که داور تأیید می‌کند درون یک لیست علامت بزنید تا به اشتباه دوباره به سراغ آن نروید.

 

8- در رابطه با استراحت و تغذیه قبل و هنگام مسابقه نکته‌ی مهمی است؟

قبل از مسابقه بهتر است یک برنامه‌ی منظم را طراحی کنید. به خصوص اگر فاصله‌ی زیادی با محل برگزاری این رقابت دارید و در واقع مسیر بیشتری را بایستی طی کنید. پس حتماً باید استراحت خوبی چند روز قبل از رقابت داشته باشید. در واقع کوله‌بار سفر را حتماً روز پیش از رقابت ببندید تا با خیال آسوده فقط به استراحت بپردازید. این را بدانید که در رقابت مسیه استقامت شما در یک شب سخت رصدی حرف اول را می‌زند و لذا میزان استراحت شما از قبل تأثیر به سزایی در موفقیت شما در طی این شب زیبا خواهد داشت.

بهترین تغذیه در زمان رقابت خوردن و نوشیدن مواد مقوی است. هیچ وقت از مواد تشنه‌زا و سنگین استفاده نکنید و برای دوری از خواب کمتر غذا میل نمایید. حتماً حواس خویش را به میزان سرما و گرمای محیط معطوف کنید تا نوع پوشش را بر این اساس انتخاب نمایید. در زمان رقابت معمولاً 2 استراحت نیم ساعته یا یک استراحت یک ساعته وجود دارد. در این زمان می‌توانید برای تجدید قوا شام میل کرده و یا استراحت کنید. البته اگر گروه شما بیش از یک نفر است بسته به تقسیم وظایف می‌توانید در حین رقابت نیز یکی از نفرات استراحت لازم را داشته باشد. از طرف دیگر هیچ وقت در زمان استراحت برای رفع خستگی دراز نکشید. چون با توجه به تاریکی محیط و خستگی حتماً به خواب خواهید رفت و معروف است که جرم بعدی را که خواهید دید خورشید است!

9- و آخرین نکات مهم؟

اگر از ابزار تلسکوپی سود می‌برید ابزار خویش را حتماً به دقت زیاد هم خط نمایید.

با داور خویش نهایت برخورد مناسب را داشته باشید تا از خستگی وی جلوگیری شود تا احیاناً حق شما ضایع نشود.

با مسوولین برگزاری این رقابت عظیم به خصوص مسوول برنامه نهایت همکاری را داشته باشید تا در آسایش برگزای رقابت نقشی اساسی را ایفا کنید.

استفاده از چراغ قوه با نور قرمز به نفع خود شما است. چون نور سفید آن هم به مقدار زیاد چشم را خیره می‌کند و زمانی هم صرف تطبیق چشمان شما با محیط از بین خواهد رفت.

برای یافتن هر جرم با صبر و حوصله پیش بروید. ابتدا ناحیه‌ی آن جرم را با استفاده از صور فلکی بیابید و سپس با ستاره‌های راهنما به سراغ جرم بروید. در درون نقشه نیز می‌توانید یا به روش پرش ستاره‌ای و یا ساخت اشکال هندسی جرم را در وسط میدان دید خود قرار دهید. و باز هم تمرین از قبل نقش موثری در تمرکز شما خواهد داشت.

ابزار و امکانات خود را پیش از آغاز سفر وارسی نمایید و قبل از شروع رقابت نیز آن را به دقت کنترل کنید، به خصوص اگر از تلسکوپ‌های دابسونی استفاده می‌کنید.

منبع: سایت: nojumnews.com نویسنده : علی ابراهیمی سراجی   


 چرا منجمان در شب های رصدی از چراغ قوه قرمز رنگ استفاده می کنند؟ و نیز برای دیدن اشیاء کم نور چه کنیم؟

 چشم انسان یک اندام فوق العاده است که دارای محدودیت های است زمانی که شما از جای پر نور به جای تاریکی می روید چشم شما چند لحظه ای را نیاز دارد تا بتواند تنظیم شود وخود را با تاریکی تطبیق دهد. یا زمانی که شما در شب از یک اتاق  پر نور به بیرون بروید برای چند لحظه شما هیچ چیز نمی توانید ببینید. چشم شما برای عادت کردن به محیط تاریک نیازمند زمان است تا خود را با محیط تطبیق دهد. اما چه اتفاقی برای چشمان شما می افتد: اول: مردمک چشم در زمانی که در روشنایی هستید تنگ بود و زمانی که به جای تاریکی بروید مردک چشم شما باید گشاد شود تا نور بیشتری از محیط جمع آوری کند. دوم: سلولهای میله ای چشم مقداری rhodops را می سازد که حساسیت به نور بیشتر شود. حال میتوان گفت که سلولهای میله ای چشم به نور قرمز کمتر حساس هستند تا نور آبی و سفید به همین علت نور قرمز کمتر باعث میشود که مردمک چشم شما تنگ شود به همین علت ساده است که منجمان در شب های رصدی زمانی که نیازی به نور دارند تا تلسکوپ یا نقشه هایشان را ببینند از نور قرمز استفاده می کنند.

اما شما می توانید اشیاء بزرگ و با نور مناسب را با خیره شدن به آن و تمرکز بر روی آن ببینید. اما اگر بخواهید شی کم نوری را ببینید شما هرچه خیره تر شوید و بیشتر توجه کنید کمتر خواهید دید اما بر عکس اگر از تمرکز دست بردارید یا با چپ چپ نگاه کردن نگاه کنید موفق تر خواهید بود.

اما دلیل این موضوع چیست؟ 

چشم چگونه کار می کند؟

در چشم لایه های گیرنده ای وجود دارد که به دو گونه تقسیم می شود یکی مخروطی و دیگری استوانه ای در چشم هر انسانی حدود 120 میلیون نورون استوا نه ای و 5 میلیون نورون مخروطی یافت می شود. نورونهای استوانه ای نسبت به نور حساسترند و در نور کم هم فعالیت می کنند. آنها با تاریکی سازش یافته و به تدریج سبب می شوند که در محیط تاریک هم ببینیم به همین جهت در دید شبانه نقش مهمی دارند. حساسیت نورونهای مخروطی  کم است. این سلول ها فقط درروشنایی زیاد تحریک می شوند و اهمیت آنها در تشخیص رنگ و جزئیات است. در نور کم مخروطی ها از کار می افتند و کناره شبکیه برای تشخیص بهترخواهد بود. قطعه خارجی نورونهای استوانه ای دارای ساختمان غشایی لایه لایه است و در آن ارغوان شبکیه یا ردوپسین قرار دارد. رودوپسین از یک بخش رنگین به نام رتین و یک بخش پروتئینی به نام اسپین ساخته شده استرسیدن نور به رودپسین باعث جدا  شدن رتینین  از اسپین  می شود. رودوپسین به کمک ویتامین A در سلولهای استوانه ای ساخته می شود. در تاریکی و نور کم ویتامینAبا واسطه ی آنزیمهای موجود در نورونهای  استوانه ای به ریتین تبدیل می شود. کمبود این ویتامین باعث شبکوری می شود. البته مصرف زیاد آن هم مشکلاتی را در بر دارد. منابع غنی از ویتامین A عبارتند از: کره، جگر، شیر، زرده تخم مرغ، ماهی، هویج ، کدو حلوایی، طالبی، زرد آلو ، کلم بروکلی ، گریپ فروت، اسفناج و سایر سبزیجات سبز تیره و برگی شکل. برای شب های رصدی خود را آماده کنید از چراغ قوه قرمز استفاده کنید و چشمانتان را قوی کنید.

ترجمه:محمود زارعی، مسئول گروه کاهش آلودگی نوری انجمن ستاره شناسی اراک

منبع:کتاب زبان اصلی آموزش ساده نجوم