یکی از ابیراهی هایی که بر طرف کردن آن دشوار است ابیراهی آستیگماتیسم است . در عدسی یا آیینه هایی که دارای ابیراهی آستیگماتیسم هستند دو ناحیه عمود بر هم وجود دارد که دارای فواصل کانونی متفاوتی هستند یعنی در حالیکه پرتوهای ورودی موازی هستند پرتوهای عبوری بجای رسیدن به یک نقطه به سمت دو خط عمود بر هم با نامهای T و S هدایت می شوند . بنابراین اگر یک پرده در مقابل عدسی دارای ابیراهی قرار بدهیم در حالیکه آنرا به سمت عدسی حرکت می دهیم تصویر نقطه ابتدا به صورت یک خط عمودی) درنقطهS )، در نقطه L بصورت یک دایره یک خط افقی ( در نقطه T)دیده خواهد شد .
بطور کلی هر چه سیستم از لحاظ آستیگماتیسم در وضعیت بهتری باشد طول این خطوط کوتاهتر و فاصله آنها نیز کمتر خواهد بود و در نتیجه تصویر در نقطه میانی نیز به یک تصویر نقطه ای نزدیکتر خواهد . البته در هر سیستم نوری هر چه زاویه پرتو فرودی با محور اپتیکی سیستم کمتر شود همین حالت رخ خواهد داد یعنی تصویر از کیفیت بهتری برخوردار خواهد بود .
همانطور که از شکل بالا پیداست اگر صفحه کانونی چشمی بر موقعیت L منطبق باشد بهترین تصویر بدست می آید . عدسیهایی که از ترکیب دو عدسی مثبت و منفی تشکیل شده باشند دارای آستیگماتیسم قابل توجهی هستند ولی با استفاده از دهانه بند یا اضافه نمودن یک عدسی دیگر در جای مناسب می توان آنرا کاهش داد . بطور کلی در همه سیستمها با جایگذاری مناسب عدسیها و استفاده از دهانه بند می توان این ابیراهی را کاهش داد .
اگر به ازاء تمام زوایای برخوردی پرتوها مکان خطوط T و S را تعیین کنیم اشکالی مطابق زیر بدست می آید .
از دو شکل بالا آشکار است که هر چه زاویه پرتوهای ورودی نسبت به محور اپتیکی کمتر باشد فاصله خطوط S و T کمتر شده و حتی به صفر می رسد در اینحالت ابیراهی آستیگماتیسم وجود ندارد و کیفیت سیستم از لحاظ آستیگماتیسم در بهترین حالت است .